Onderzoeksteam doet meeslepend verslag van zaak Mona Baartmans
In een tot de nok gevulde Rijswijkse Schouwburg namen maandag 6 mei politie en Openbaar Ministerie de bezoekers van Politie Den Haag Exclusief mee in de zaak van de Delftse Mona Baartmans.
Op de dag van haar vermissing, 23 september 2018, is de 79-jarige Mona nog steeds een bekende verschijning in de Delftse horeca. Ze heeft zeven kroegen gehad en bezoekt ondanks haar broze gezondheid nog elke week de kroeg van haar jongste zoon Hans. Na een bezoek aan haar man in het verpleeghuis raakt ze vermist. Jan van den Berg, die later in deze zaak teamleider wordt, vertelt hoe een grote zoekactie op touw wordt gezet. Zo zoekt de brandweer op linie een gracht af vlak bij haar huis
Rammelend verhaal
Al snel valt de verdenking op haar oudste zoon Ton bij wie ze na haar bezoek in de auto zou zijn gestapt. Zijn verhaal rammelt aan alle kanten. Tactisch coördinator Raymond Miltenburg doet uit de doeken hoe ze de beelden bekijken van de route die Ton met haar moet hebben gereden vanaf het verpleeghuis in Den Haag terug naar Delft. Hij zou haar op het Oosteinde vlakbij huis hebben laten uitstappen maar ze is op geen van de beelden te zien.
Antemortemonderzoek
Inmiddels wordt gevreesd voor haar leven. Mona is hartpatiënt en heeft geen medicijnen bij zich. Sandra van Baasbank van Forensische Opsporing vertelt over het zogenoemde antemortemonderzoek wat bij Mona thuis wordt gedaan om haar DNA-profiel in de DNA-bank voor vermiste personen te zetten. Hiermee kunnen ze in een later stadium eventuele sporen vergelijken en bij een mogelijke vondst van een lichaam vaststellen of zij het is.
Gesneden aan een blikje?
Dan belt Hans met het team. Het zit hem niet lekker dat Ton hem verteld heeft dat er bloed in zijn auto ligt omdat hun moeder zich twee weken daarvoor aan een blikje zou hebben gesneden. “Ik heb haar nog nooit met een blikje gezien”, zegt hij. Het team neemt de auto in beslag en Sandra verhaalt hoe ze de auto onderzoeken. Er ligt meer bloed dan je mag verwachten van een snijwondje aan je vinger. Een spoedtraject bij het Nederlands Forensisch Instituut toont aan dat het Mona’s bloed is.
Automatten
Het team besluit Ton aan te houden. In zijn woning vinden ze onder andere een pasje van de BP en een nieuwe set automatten. Interessant omdat de voorste automatten in de auto ontbraken. Ambtelijk secretaris Thom Ruigrok van de Werve toont beelden van het BP-station in Tons woonplaats Oud-Beijerland. Te zien is hoe Ton de voorste automatten weggooit en driftig de auto schoonmaakt.
Reconstructie
Opnieuw worden er beelden van de route uitgekeken. Op beelden van de Delftse Koepoortbrug valt op dat er mogelijk iets hoogs op de bijrijdersstoel naast Ton ligt. Een oplettende agent ziet tijdens een buurtonderzoek een particuliere camera op het Oosteinde hangen. Die blijkt een nog beter zicht te hebben op de voorbijrijdende Renault Megane. Via eenzelfde auto van een collega doet het team een reconstructie om de hoogte te bepalen van wat op de passagiersstoel ligt. De conclusie: het kan een afgedekt lichaam zijn.
Opnieuw onderzoek op de auto
Sandra en haar collega’s nemen de auto opnieuw onder de loep. Omdat ze eerder op de geleiderail van de passagiersstoel al bloed hadden aangetroffen, zetten ze hem op de brug. Aan de onderkant zien ze een behoorlijk spattenpatroon. Ton heeft verklaard dat hij over eend zou zijn gereden. Maar het bloed blijkt menselijk. ‘Er schoten allerlei scenario’s door ons hoofd. Zou hij over zijn eigen moeder zijn heengereden?’ Met toestemming van de officier slopen ze de passagiersstoel en de onderliggende bekleding eruit. ‘Er is bloed via de geleiderail door de onderkant van de auto heen gesijpeld en het spattenpatroon is ontstaan doordat de auto is gaan rijden.’ Een luminoltest laat zien dat er bloed op de hele stoel zit.
Vasthoudende getuige
Intussen is Mona nog altijd niet gevonden. Tot drie keer toe vraagt het onderzoeksteam aandacht voor de zaak in Opsporing Verzocht. Hierbij speelt het de teamleden parten dat Ton in Oud-Beijerland woont, binnen een andere politie-eenheid. Een man meldt dat hij in een natuurgebied bij Heinenoord, niet ver van Oud-Beijerland, schoenen heeft gezien toen hij daar zijn hond uitliet. Zijn eerste twee meldingen bereiken het onderzoeksteam echter niet. De vasthoudende getuige, die nu in de Rijswijkse Schouwburg het verhaal terughoort, klopt ook na de derde uitzending aan en nu komt zijn melding wel bij het team binnen. Met de tipgever rijden ze erheen en vinden één schoen terug. Met de speurhonden staan ze vervolgens binnen vijf minuten bij een graf. ‘Uiteraard hebben we de man bedankt met een enorm bos bloemen, een dinerbon en een zak hondenbrokken', vertelt Thom.
Tot het moment waarop Mona wordt gevonden, blijft Ton ontkennen dat hij iets met de vermissing van zijn moeder te maken heeft. Ook houdt hij al een tijd een honger- en dorststaking om zijn boodschap dat hij onschuldig is, kracht bij te zetten. Na de vondst van zijn moeder wil Ton echter een bekennende verklaring afleggen.
Recherchepsycholoog
Met behulp van een recherchepsycholoog ligt er inmiddels een analyse van Ton en een verhooradvies: ‘Ton vindt zichzelf heel belangrijk en zoekt de schuld voor zaken buiten zichzelf. Geef hem vooral een podium en onderbreek hem sporadisch met open vragen.’ Ton verklaart dat hij Mona met een tie wrap heeft verwurgd op de parkeerplaats bij het verpleegtehuis. De reden: hij wist zeker dat ze de 40.000 euro wilde hebben die hij met haar medeweten van haar rekening had afgehaald om geen successierechten te hoeven betalen. En dat geld had hij inmiddels vergokt…
‘Doe dat bij mij eens voor…’
In een nagespeeld verhoor verrast een van de verhoorders het team enorm als hij een touwtje uit zijn broekzak haalt en Ton vraagt bij hem voor te doen hoe hij met de tie wrap zijn moeder heeft gewurgd. Een ander bijzonder verhoorfragment is wanneer Ton vol zelfmedelijden vertelt hoe hij vierenhalf uur lang bezig is geweest in de stortregen zijn moeder te begraven. Steeds opnieuw raakt hij de weg in het bos kwijt waar alle bomen op elkaar lijken. ‘Had ik de boom gevonden, was ik mijn moeder weer kwijt.’
Uit verschillende rapportages komt een duidelijk advies naar voren: tbs. Officier van justitie Kim van Diemen heeft tbs als specialisme en legt uit wat dit precies is. ‘Tbs staat voor terbeschikkingstelling. Dus een verdachte wordt ter beschikking gesteld aan de staat. Tbs is een behandeling om een verdachte met een ernstige stoornis mentaal weer op de rit te krijgen. Daarmee beschermen we ook de maatschappij. Want iemand komt op een geven moment weer op vrije voeten. Dan moeten die stoornissen wel aangepakt zijn.’ Waar bij gedetineerden zonder tbs de helft weer de fout in gaat, is dat bij tbs twintig procent en voor de zware misdrijven zelfs maar vier of vijf procent. ‘In de regel komen mensen die een tbs-behandeling hebben gehad, beter terug in de maatschappij dan mensen die een ‘kale’ gevangenisstraf hebben gehad.’
Uitspraken
Jan sluit af met de zittingen en uitspraken van de rechtbank en het hof. De rechtbank acht moord bewezen, plus het wegmaken van het lijk en de verduistering van de 40.000 euro en legt 14 jaar cel op én tbs met dwangverpleging. In het hoger beroep legt het hof 11 jaar op. Drie jaar minder dus, onder andere omdat de klacht van de verduistering niet binnen de juiste termijn ingediend was en de behandeling van de zaak langer dan redelijk op zich heeft laten wachten.
Het laatst woord is voor Mona’s jongste zoon Hans. Die zegt tijdens de zitting: “Heb je geen gevoel of liefde, geen geweten of wroeging? Je hebt alleen spijt dat het is uitgekomen. Iemand die hiertoe in staat is en zijn moeder als oud vuil achterlaat, mag nooit meer terugkeren in de maatschappij.”
Politie Den Haag Exclusief
In deze bijeenkomsten, onder de naam Politie Den Haag Exclusief, belichten politie en Openbaar Ministerie samen spraakmakende onderzoeken en laat zien welke vaak lastige afwegingen de politie hierin moet maken. In de bijeenkomst komen allerlei aspecten van het veelzijdige politiewerk over het voetlicht. Politie Den Haag Exclusief vindt één keer per jaar plaats, voor inwoners van de politie-eenheid Den Haag van 18 jaar en ouder.