Opnieuw versleutelde communicatiedienst criminelen ontmanteld
Opnieuw is het opsporingsdiensten gelukt om een internationale cryptocommunicatiedienst te ontmantelen. Deze dienst, Matrix, wordt gezien als de opvolger van voorgangers als ANOM, Sky ECC en EncroChat. De politie wist ruim 2,3 miljoen berichten te onderscheppen en mee te lezen, die vervolgens kunnen worden gebruikt in opsporingsonderzoeken wereldwijd. Tijdens de internationale operatie, ondersteund door Eurojust en Europol, werd de cryptocommunicatiedienst vandaag door Nederlandse en Franse autoriteiten neergehaald en vonden er in Spanje twee aanhoudingen plaats.
Stan Duijf/Hoofd Operatien van de Eenheid Landelijke Opsporing en Interventies: ‘Het unieke is dat deze dienst qua infrastructuur en techniek complexer was dan de voorgangers Sky en Encro, waardoor men ervan overtuigd was dat gebruikers volledig veilig voor de politie konden communiceren over hun criminele zaken. Die overtuiging bleek niet terecht. Deze dienst was bovendien ook internationaler dan zijn voorgangers. We zagen 33 verschillende talen voorbijkomen. De infrastructuur bestond uit meer dan 40 servers verspreid over meerdere landen, met de belangrijkste servers in Frankrijk en Duitsland. De dienst werd vanuit Spanje aangestuurd door de hoofdverdachte met een Litouwse nationaliteit. De gebruikers bevonden zich grotendeels in Zuid-Europa.’
Op verzoek van de Nederlandse autoriteiten werden in Marbella, Spanje twee personen aangehouden door de Policia nacional, udyco central. Het gaat om de vermoedelijke eigenaar en beheerder van de dienst, een 52-jarige man met de Litouwse nationaliteit. Ook werd een 30-jarige Nederlandse verdachte aangehouden die enige tijd actief heeft deelgenomen aan de criminele dienst. Deze Nederlandse verdachte wordt op basis van berichten uit de cryptocommunicatiedienst Sky ECC ook verdacht van internationale cocaïnehandel in 2020. Er zijn 6 huiszoekingen in Zuid-Spanje geweest en er is een bevriezingsbevel gelegd op een van de woningen, met een waarde van – naar schatting - ruim 15 miljoen euro. De belangrijkste servers in Frankrijk en Duitsland zijn neergehaald. Gedurende de acties is 145.000 euro aan cash geld in beslag genomen, en een half miljoen euro aan cryptovaluta. Daarnaast is er op vier voertuigen beslag gelegd en zijn er meer dan 970 telefoons in beslag genomen. Tevens zijn er vandaag 6 doorzoekingen geweest in Litouwen. De politie sluit meerdere aanhoudingen niet uit. Criminelen die de berichtendienst gebruikten, werden geïnformeerd over het onderscheppen door de autoriteiten via de website www.operation-passionflower.com.
Sterk staaltje techniek
Onder gezag van het Landelijk Parket, leidde de Eenheid Landelijke Opsporing en Interventies (LO) de internationale operatie samen met de Franse politie (Police Nacionale). Binnen de LO werden de onderzoeken primair uitgevoerd door Team High Tech Crime en een opsporingsteam van het onderdeel Serious Organized Crime. De politie kwam Matrix op het spoor na het aantreffen van een telefoon met deze dienst, direct na de aanslag op misdaadjournalist Peter R. de Vries in juli 2021 in de vluchtauto van de schutter. Tijdens het onderzoek naar Matrix bleek dat een belangrijk deel van de infrastructuur van de dienst zich in Frankrijk bevond. Uiteindelijk is er een samenwerking van Nederlandse en Franse autoriteiten opgestart door de oprichting van een Joint Investigation Team.
De organisatie van de dienst was ervan overtuigd dat hun dienst superieur was vergeleken met Sky en Encro. Met behulp van specialistische kennis en expertise op het gebied van digitale technologie is het toch gelukt om de geavanceerde, zwaarbeveiligde berichtendienst te onderscheppen. Daarnaast heeft de recherche de gebruikers van de dienst met succes kunnen identificeren door middel van innovatieve data-analyse, in combinatie met traditionele opsporingsmethoden.
Dienst Matrix
De politie heeft enkele maanden mee kunnen kijken binnen het omvangrijke criminele berichtenverkeer van Matrix en volgde hiermee alle communicatie binnen meerdere internationale criminele netwerken. Er werd in 33 talen gecommuniceerd. De berichten geven een diepe inkijk in de onderwereld, met name over delicten als internationale drugshandel, wapenhandel, witwassen en criminele samenwerkingsverbanden. De cryptocommunicatiedienst bood een heel ecosysteem aan applicaties aan, waaronder de mogelijkheid om te (video)bellen, transacties bij te houden en geanonimiseerd te internetten. De dienst werd onder diverse namen aangeboden, naast Matrix. Het werd in de vorm van een app aangeboden die met name op Google Pixel telefoons geïnstalleerd werd. Een toestel met abonnement van zes maanden kostte tussen de 1300 en 1600 euro. Nieuwe gebruikers konden alleen een toestel krijgen als ze werden uitgenodigd. Matrix is overigens ook de naam van een gelijknamig bedrijf en communicatieprotocol, die niets te maken heeft met de cryptocommunicatiedienst Matrix.
Gezamenlijke operatie
Deze internationale operatie onderstreept het belang van internationale samenwerking in de strijd tegen georganiseerde criminaliteit. Gedurende drie jaar werd er in het diepste geheim samengewerkt tussen diverse buitenlandse partijen op basis van goed vertrouwen. Dat is uniek. Binnen het samenwerkingsverband konden Nederlandse en Franse autoriteiten snel informatie delen en samen acties uitvoeren. Om onderzoek naar de criminele activiteiten op de dienst mogelijk te maken werd in juni 2024 een Operational Taskforce (OTF) opgezet. In deze taskforce waren rechercheurs uit Nederland, Frankrijk, Litouwen, Italië en Spanje betrokken. De taskforce had de afgelopen maanden een cruciale rol en zal ook in de komende tijd ondersteuning leveren voor opsporingsonderzoeken die op basis van de onderschepte berichten zullen worden opgestart.
Niet anoniem
De georganiseerde misdaad kenmerkt zich vandaag de dag als een mondiale, gewetenloze en hypermoderne industrie die beschikking heeft over grenzeloze financiële middelen. Het landschap van criminele communicatie is veranderd naar aanleiding van het neerhalen van Sky ECC, EncroChat, Exclu en Ghost. Criminelen maken gebruik van een groter aantal kleinere dienstverleners en zetten in op complexere techniek. Dit onderzoek toont aan dat zware criminelen onterecht denken dat ze nog steeds in het geheim, buiten het zicht van de politie kunnen opereren én niet gepakt kunnen worden. Het onderzoeken en het ontmantelen van internationale, criminele organisaties op basis van data is een essentieel onderdeel van de bestrijdingsstrategie van OM en politie.
Geheimhouders
Matrix had mogelijk ook gebruikers die zich kunnen beroepen op het wettelijk verschoningsrecht, zoals advocaten, notarissen, artsen of geestelijken. Zij kunnen dit melden door hun gebruikersgegevens te delen met de politie via geheimhouders@om.nl De politie zal dit controleren en indien gegrond, de gegevens verwijderen.
